Makyavelizme Bakış
Siyasette bir amaca varmak için bütün araçların kullanılmasını meşru sayan görüşe Makyavelizm denildiğini biliriz. Bu teori o kadar geniş bir yelpazede kendine yer buluyor ki; dünya üzerinde bu kavramın birçok insan için farklı tezahürlerinin olduğunu da görürüz. Hatta ideolojik görüş olarak benimseyen kimselerin de var olduğunu da söylemeden geçemeyiz. Günümüzde dahi bu teori birçoğumuz için birçok farklı varyasyonlarıyla var olabilir.
Evrensel bir görüş olarak vücut bulması Ünlü İtalyan siyaset adamı, yazar ve tarihçi Niccolo Machiavelli’nin geliştirdiği teori olarak tarihteki yerini almıştır. Bu teori, siyaseti ahlaktan ayıran ve her türlü ahlak kuralını hiçe saymaya dayalıydı. Bu sebeptendir ki; dürüstlük ve ahlaktan yoksun siyasete Makyavelizm denmesi kabul edilebilir bir durum olamaz. Dönemin parçalanmış İtalyası’nı kurtarabilmek adına hükümdarlara yol göstermek için kaleme alınan ‘Hükümdar’ adlı kitabında siyaset felsefesini derinlemesine ele alırken, insanlığın özüne dair önemli bilgiler vererek yönetim ile halk arasındaki ilişkiyi çarpıcı bir şekilde gözler önüne seren birçok nüans da bulunur.
Kendi deyimiyle ‘Hükümdar hem sevilen hem de korkulan olmalıdır. Korkulan biri olmanın, sevilen biri olmaktan daha güvenli olacağı söylenebilir çünkü insanoğlunun nankör, vefasız, kaypak, yüreksiz veya açgözlü olduğu ileri sürülür. Güçlüysen yandaşın çok olur; sana kanlarını, mallarını, canlarını, çocuklarını sunarlar ancak gün gelir de birine muhtaç olursan hiç düşünmeden sana sırtlarını çevirirler’ der. Bu manifesto günümüzdeki siyaset anlayışının kurulmasına ve bu teorinin benimsenmesine ön ayaktır.
Machiavelli’ye göre temel siyaset teorisinin özü, siyasetin ahlaktan bağımsız bir alan olması oluşturuyor. Siyasetin ahlâktan bağımsız olması da normsuz ve kanunsuz bir siyaset anlamına geliyor diyemeyiz. Fakat siyasetin ahlaktan ayrı, kendisine özgü, farklı ve özerk bir alana sahip olması anlamına geliyor diyebiliriz. İktidar ile erdemi birbirinden ayrıştıran Machiavelli, prensin iktidarı kullanmada gösterdiği kurnazlık sayesinde toplumu yönettiğini söylemiş; düşüncelerini gözlemlere dayandırmıştır. Hatta siyasetin devlet çıkarlarının belirleyici olması gerektiğini savunarak, her türlü ahlak kurallarından bağımsız olarak sert siyasal yasaları kabul etmesini gerekli görmüştür.
Bu teori en başından itibaren çeşitli toplumsal normların reddi neticesinde herhangi bir toplum yapısında ortaya çıkan siyasetin o toplumun ahlak, değer ve varlık dünyasına yabancı olamayacağını savundu. Entegre olan ya da empoze edilen kesimlerin ise bundan nasıl etkilendiği konusuna gelirsek de etik kurallarının hiçe sayılması sebebiyle Makyavelizm’e olumsuz bakılmaktadır. Çünkü hedefe varmak için hiçbir kural tanımayan, her türlü yolu uygun gören politikalar için de Makyavelizm tabiri kullanılsa da artık günümüzde dahi bunun entegre edildiğini görebiliriz. Pragmatist ve emperyalist politikaların Makyavelizm düşüncesiyle dünyaya yayılmasında önemli bir yer tuttuğunu kimse inkâr edemez.
Günümüzde hedefe varmak için hiçbir kural tanımayan, her türlü yolu mubah gören politikalar için Makyavelizm tabiri kullanılmaktadır. Bu teori öylesine derindir ki; farkında dahi olmadan Makyavelist olabileceğinizin farkına varabilirsiniz. Öyle ki; zor bir hedefi olan bireyler bu kavramı amaçları doğrultusunda meşru kılar. Bu durum ilkel bir dürtü de olabilir, şiddetli bir arzu da. Çünkü kitleleri etkilemek için bu gibi davranışlar tarih boyunca sergilenir. Çevremizde şahit olduğumuz ve belki de yok saydığımız davranışların sebebi bu kavrama dayalıdır. Hatta konuyla ilgili olarak bir örnek de verecek olursak; Napolyon’un bir devlet şurasında yaptığı konuşmada ‘Vende Savaşı’nı kendimi Katolik göstererek kazandım, daha sonra kendimi Müslüman göstererek Mısır’a yerleştim. Kendimi Papa’nın nüfuzunu yaymaya taraftar biri göstererek de İtalya’da papazları elde ettim. Eğer Yahudi bir kavme hükmetseydim Süleyman’ın mabedini yeniden inşa ederdim.’ demiş olduğunu da unutmamalıyız.
Geçen yüzyıllar, değişen çağ ve dünya düzeninde bazı olguların halen aynı ilkelliğiyle sürüyor. Bu konuda psikolojik araştırmaların halen devam ediyor olması da ayrıca çarpıcı. Modern dünyada hem ekonomi hem sosyal anlamda insan davranışını anlamada kilit bir nokta olarak görülüyor olduğunu kabul etmeliyiz; her birimizin birçok açıdan Makyavelist olduğunu da. Hatta ben ya da belki sizler de öylesinizdir.
Milliyet Gazetesi, 30 Ekim 2019
